Otomobil Suya Hızla Girince, Hangi Parçalar Etkilenir?

[İlhan 6.821]

Yağışın çok olduğu zamanlarda yollarda ters eğim, hatalı yol yapımı ve tıkanmış yağmur suyu ızgaraları nedeniyle büyük su birikintileri meydana gelebilir. Bu birikintilerin ne kadar derin olduğu çoğu zaman anlaşılmazken geceleri bu birikintileri görmek bile mümkün olmayabilir.

Bu tip su birikintilerine hızlı bir şekilde girmek araç ve sürücü üzerinde oldukça sert bir etki de yaratabilir. Araç seyir halindeyken sadece rüzgar ve sürtünme gücüne karşıdır. Su birikintisine hızlı bir şekilde girilmesi durumunda çok daha yoğun bir ortam ile karşılaşılır ve su derinliğine bağlı olarak duvara çarpma etkisi bile hissedilebilir.

Ayrıca hızlı girilen derin bir su birikintisi nedeniyle aracın elektrik aksamı ve motoru da etkilenebilir. Diğer taraftan bir de suyun araca yaşattığı bir şok söz konusudur. Otomobillerin alt kısımları genellikle metal ve plastik malzemelerden oluşur. Bu malzemelerden metal olanları oldukça sağlam, dayanıklı ve ısıya karşı dayanıklı olmalarına rağmen çok yüksek sıcaklık farkının olduğu termal şoklara çok dayanıklı değildir ve yapısal değişikliklere uğrayabilir. 

Termal şok nedir?

Termal şokun ne olduğunu en rahat demirin çeliğe dönüştürüldüğü ısıl işlem ile anlatabiliriz. Araçların birçok yerinde kullanılan metallerden olan demir rahat şekil verilebilir bir malzemedir. Bükülebilir ancak kopması ve kırılması zordur. Ancak üzerinde dövme ve ışıl işlem uygulandığı zaman çeliğe dönüşür. Çelik oldukça sert ve sağlam bir malzemedir ve bükmek neredeyse imkansızdır. Belli bir noktada da bükülme olmadan kırılır veya kopar. Demiri çelik yapma işlemi ise temel olarak aşağıdaki şekilde gerçekleşir. 

- Bahsettiğimiz ısıl işlem prosesleri kolay anlaşılması için basitçe anlatılmıştır. 

- Demir belli bir dereceye kadar ısıtılır ve yumuşar

- Ardından dövülerek şekli verilir ayrıca sertleştirilir

- Şekli değişen ve hala çok sıcak olan demir suya ve yağa sokulur

- Bu işleme ısıl işlem denir 

- Isıl işlem sonucu demir artık çelik olmuştur

- Seçilen sıcaklıklar aşırı yüksek veya su sıcaklığı aşırı düşük olursa metalde çatlama meydana gelebilir.

- Ani ısı değişikliği olması nedeniyle malzeme termal şok geçirir.

Görüldüğü gibi çok yüksek ısıya sahip demire su verilince ortaya bambaşka özelliklere sahip bir yapı çıkıyor. Ayrıca çok sağlam olarak düşündüğümüz demir ve çelik aşırı farklı ısılara maruz kalırsa sağlamlığını kaybedip çatlayabilmektedir. 

Araçlar nasıl termal şok geçirir?

Demirin çeliğe dönüşümünde gördüğümüz gibi işlemin sıcaklık düzeyi çok önemlidir. Belli bir süredir seyir halindeki aracın soğuk bir su birikintisine hızlı bir şekilde girmesi de aynı şekilde araçtaki aşırı ısınan parçalara termal şok yaşatabilir. Termal şok sonucu ise bazı parçalarda çatlama meydana gelebilir. Termal şok sıcak motorun basınçlı su ile yıkanmasıyla da meydana gelebilir.

Motor yıkamak zaralı mı?

Özellikle belirli bir süredir kullanılan ve ısınmış bir araç soğuk bir havada yolda birikmiş derin bir su birikintisine hızlı bir şekilde girerse termal şok geçirme ihtimali oldukça yüksektir. Bu durumda soğuk su, hızın da etkisi ile tüm parçalara şiddetli bir şekilde temas eder ve sıcak parçaları etkiler. Böyle bir durumda araçta bulunan bu parçaların nasıl bir şok geçirdiğini önce 1 saat boyunca maksimum ısıdaki saunada vakit geçirip ardından buz dolu bir havuza atladığınızı hayal ederek anlayabilirsiniz. Ayrıca çok sıcak bir şey içip ardından dondurma yemekte benzer hisler uyandırabilir. Birinci örnek olmasa da ikinci örnek birçok kişinin başına gelmiştir ve dişlerdeki genleşme hissi bu durumu gayet iyi temsil etmektedir.

Termal şok hangi parçaları etkiler?

Konu hakkında temel noktamız sıcaklık olduğu için sıcaklığı en çok olan parçaların soğuk su ile temas etmesi durumunda termal şok geçirmesi ve çatlaması mümkündür. Ayrıca bu parçalar üzerindeki kaynaklarda şoktan etkilenebilir. Araçta en fazla ısınan parçalar ise şu şekildedir.

Hangi renk egzoz dumanı motorda hangi problemin işaretidir?

- Motor (Blok çatlayabilir)

- Turbo (salyangoz çatlayabilir)

- Egzoz manifoldu (çatlayabilir)

- Egzoz hattı (kaynaklar çatlayabilir)

- Katalitik konvertör (kaynaklar çatlayabilir)

- Fren diskleri (Sert fren yapılarak suya girilmişse diskler eğrilebilir veya çatlayabilir)

* Aşağıdaki resimler temsilidir. Termal şok nedeniyle çatlamamış olabilir. 

 

Suya hızlı girmek başka hangi parçaları etkiler?

Aracın termal şok geçirmesi sonucu bazı parçalarda çatlama meydana gelebileceği gibi özellikle elektrik sistemi de sudan etkilenebilir. Hava filtresinden su girmesi durumunda ise motorda çok ciddi hasarlar çıkabilir. Ayrıca çalışan motordaki kayışlar ve radyatör fanı suyu en ulaşılması zor yerlere kadar şiddetli bir şekilde sıçratabilir ve suyun motor bölmesinde yayılmasına neden olabilir.

Ayrıca birikmiş suya hızlı girmek aracın daha yoğun bir ortama girdiği anlamına girdiği için ani bir frenleme olur ve kontrol kaybedilebilir. Diğer taraftan kızaklama da meydana gelebilir ve aracın kontrolü kaybedilebilir.

Yağışlı havalarda dikkat etmemiz gerekenler için...

 

Kaynak

[Revivo73 1.313]

Son bir yıldır yağmurda aracı hiç çıkarmıyorum, çamurla uğraşmak istemediğim için. Dolayısıyla bu olaydan da yırtmış oluyorum. Bu arada RX-8 yoldaki su birikintilerinden diğer araçlara göre cok daha fazla etkileniyor, başka forumlarda RX-8'i ile derin su birikintisine girdikten sonra motorun bozulduğuna dair gönderiler gördüm.

[Mutlu Tekir 2.501]

Termal şok üretilmiş parçalar için çok risklidir. Motor bloğu, ısınmış diskler, vs soğuk su ile karşılaşınca çatlamalara dahi yol açabilir. 

Fakat demirden çelik üretimi konusunda bilgi yanlışlığı var. Benim uzmanlık alanım değil mikro yapılar, fakat 7 sene önceki malzeme bilgisi dersinden hatırladıklarımı paylaşayım.

Demir ile çeliği ayıran fark bünyesinde ihtiva ettiği karbon yüzdesidir. Karbon malzemenin dayanımı düşürür. Gevrekleştirir. Bir darbe karşısındaki dayanımı düşüktür ve kırılmaya müsait bir yapısı vardır.

Bunun için demir çelik fabrikalarında yüksek fırınlarda demirler eritilerek ve içine oksijen üflenerek demir eriyiği içindeki maddelerin oksitlenmesi ve gaza dönüşerek eriyikten çıkması sağlanır. Gaza dönüşmeyip sıvı olarak kalan yabancı maddelerin de cüruf olarak eriyiğin havayla temas etmesini önleme görevi vardır. Havayla temas ederse çelikteki malzeme eksilir demiroksitlenir. Bu eriyik içindeki karbon ve diğer elementlerden arındırıldıktan sonra yavaşça soğutulur ve çelik ortaya çıkar. Çeliğin dayanımı mukavemeti demire kıyasla çok daha yüksektir. Fakat bu haliyle çok sünek bir malzemedir. 

Soğuk şekillendirme yapılan yerlere böyle gönderilir ki, şekillendirilmesi torna, freze ve cnc ile işlenmesi kolay olsun. Öteki türlü bu aletlerin kesici takımları çok çabuk eskir ve malzemeyi işleme maliyeti artar.

Ürün işlenerek oluşturulduktan sonra da dayanımı daha da artsın diye ısıl işlem uygulanır. Bundaki amaç çeliğin mikro yapısının değiştirilerek mukavemetini daha da artırmaktır. Östenitlenme sıcaklığı idi yanlış hatırlamıyorsam 800 dereceye kadar ısıtılır ürün ve sonra oda sıcaklığındaki yağa ya da suya batırılarak aniden soğuması sağlanır. Bu işlemle malzemenin mikro yapısı bir yönde ve daha birbirine yapışık olur, haliyle dayanımı da artar, gevrekliği de artar. 

Araçların ana şasileri yaşam alanını korumak için gevrek ama dayanımı çok yüksek malzemeler kullanılırken, darbe sönümleyici tampon demirleri ve kaporta sacları dayanımı düşük ama esneme kabiliyeti yüksek malzemeler seçilir, ki kaza esnasında oluşan darbe tamamen yolculara aktarılmasın, darbe sönümlensin ki yolculara kuvvet çok gelmesin.

Döküm yapılan parçalarda da döküm yapılıp ürünün soğuyarak katılaşması beklenir sonra 800 dereceye ısıtılıp soğutularak ısıl işlem yapılır.

Sönük malzeme olması da istenirsr eğer yine bu 800 derecete kadar ısıtılır. Ama bu sefer kendi halindr oda sıcaklığında soğumaya bırakılır.