Lastiklerde Aşınma Tipleri

[İlhan 6.821]

Aracınızın ayakkabıları lastiklerinizdir. Bu nedenle lastikler ayrı bir özen ve dikkat gerektirir. Gerekli dikkat gösterilmemesi durumunda çok zor durumlarda kalınması muhtemeldir. Unutmayalım ki lastikleri sadece yol değil araçtaki sorunlar da aşındırır.

 

Yüksek basınç nedeniyle aşınma
 

Lastik havalarının fabrika verilerinden daha fazla şişirilmesi bu tip aşınmaya neden olur. Bunun sonucunda ise lastiğin taban kısmının ortası daha fazla aşınırken kenarları çok daha az aşınarak dengesiz bir aşınma meydana gelir. Lastiğin yere temas alanı da azaldığından dolayı yol tutuş azalır. Ayrıca aşırı basınç nedeniyle sertleşme meydana gelir ve konfor düşer.
 

 

Yüksek basınç nedeniyle ortası aşınmış yan kısımları az aşınmış bir  lastik

Düşük basınç nedeniyle aşınma
 

Lastik havalarının fabrika verilerinden daha az şişirilmesi bu tip aşınmaya neden olur. Bunun sonucunda ise lastiğin taban kısmının kenarları daha fazla aşınırken orta kısmı çok daha az aşınarak dengesiz bir aşınma meydana gelir. Lastiğin yere temas alanı da azaldığından dolayı yol tutuş azalır. Ayrıca düşük basınç nedeniyle lastik daha fazla ısınır, buda lastiğin ömrünü kısaltır ve patlama ihtimalini arttırır. Ayrıca yol tutuş da düşük basınç nedeniyle azalır.

 

Düşük basınç nedeniyle her iki kenarı aşırı aşınmış orta kısmı az aşınmış bir  lastik

Düşük hava nedeniyle ısınan lastik yarılabilir.

Kamber açılarının yanlış olması nedeniyle aşınma

Araca önden bakarken lastiklerin yere 90 derece yani dik açı ile konumlandığını düşünelim ve bu şekilde yere dik bir eksen olduğunu varsayalım. Lastiğin üst kısmı bu eksenden aracın dışına doğru taşarsa "Pozitif kamber" içine doğru yaklaşırsa "Negatif kamber" olarak adlandırılır. Başka bir şekilde izah edecek olursak; Aynı aks üzerinde bulunan lastiklerin üst kısımlarının birbirlerine yaklaşık olması durumuna negatif kamber (negative camber), lastik üst kısımlarının birbirine uzak olması durumuna ise pozitif kamber (positive camber) meydana gelir.

 

 

Negatif Kamber ve Pozitif Kamber araçta neye sebep olur?

 

Her iki kamber tipi de otomobil ve tekerlekli taşıtlarda aşırıya kaçmadan uygulanabilmektedir ve bazı amaçlarla yapılmaktadır.
 

• Negatif Kamber

Ağırı negatif kamber

 

 

Tekerleğin yere dik olan ekseninden 1-2 derece kadar üstten içe sapma birçok otomobil üreticisi tarafından bilinçli bir şekilde uygulanır. Ancak bunu göz ile anlamak oldukça zordur. Özellikle araç yüklü olduğu zaman arkadan anlaşılabilecek bu durumda tekerlekler iyice açılır ve gözle görülebilir bir negatif kaster durumu meydana gelir. Bu uygulamanın en büyük amacı aracın tekerlekleri arasındaki açıklığın artmasıyla viraj kabiliyetini arttırabilmektir. Özellikle aracın yüklü olduğu durumlarda arka lastiklerde bir miktar negatif kamber oluşmaz ise virajlarda bu açının pozitife dönmesi ve yol tutuşun azalması ihtimali vardır. 

 

Diğer taraftan negatif kamberin 1-2 dereceden daha çok olması ve uzun süreler bu şekilde kullanılması lastiklerin iç kısımlarının üzerinde aşırı baskıya ve sürtünmeye yol açar. Normalde tüm tabana yayılması gereken araç ağırlığı sadece lastik tabanlarının iç kısımlarına yayılır. Bu da kısa zamanda lastik tabanlarının iç kısmında aşırı ve dengesiz bir aşınmaya neden olur.

 

Negatif kamber (negative camber) durumunda içten dengesi aşınmış sol ve sağ lastikler

Son zamanlarda abartılı negatif kamber uygulanmış araçları yollarda görmek mümkündür. Ancak bu uygulamanın belli bir dereceye kadar viraj hariç bir yararı olmadığı gibi hem lastiğin dengesiz aşınmasına neden olur hem de trafik güvenliği açısından tehdittir. Ayrıca düz gidişte performansı düşürür. Abartı şekilde dışarı çıkmış bir lastiğin uzak bir ihtimalde olsa çok yakın geçişlerde diğer araçlara sürtme riski de vardır. Böyle bir sürtme sonucu olarak da farklı dinamikler ortaya çıkabilir ve kazaya neden olabilir. 

• Pozitif Kamber

 

Aşırı pozitif kamber

Ülkemizde bu tip kamber çeşidi eski model Skoda modellerinde görülmesi nedeniyle "Skoda bacak" veya "Parantez bacak" olarak da adlandırılmıştır. Böyle bir durum negatif kamber durumuna göre daha risklidir çünkü aracın tekerlekleri arasındaki açıklığının azalmasıyla viraj kabiliyetini azaltabilmektedir. Bu nedenle istenen bir durum değildir. Ayrıca süspansiyonları zorlaması sonucu bu aksama zarar da verebilmektedir. 

 

Tekerleklerin uzun süreler pozitif kamber şeklinde kullanılması lastiklerin dış kısımlarının üzerinde aşırı baskıya ve sürtünmeye yol açar.  Normalde tüm tabana yayılması gereken araç ağırlığı sadece lastik tabanlarının dış kısımlarına yayılır. Bu da kısa zamanda lastik tabanlarının dış kısmında aşırı ve dengesiz bir aşınmaya neden olur.

 

Ancak özellikle traktör gibi arazide kullanılan tarım makinalarında pozitif kamber direksiyonun daha kolay hareket ettirilebilmesi nedeniyle tercih edilir. 

 

Pozitif kamber nedeniyle dengesiz aşınmış lastikler

 

Toe açılarının yanlış olması nedeniyle aşınma
 

Aynı aks üzerinde bulunan lastiklerin ön kısımlarının her ikisininde içe doğru birbirlerine  dönük olması durumuna İç Toe (toe-in) denir.  Bu durumda lastik tabanı dıştan içe doğru açılı bir şekilde düzensiz aşınır.  Dış Toe (toe-out)durumunda ise aynı aks üzerindeki lastiklerin ön kısımları dışa doğru bakmaktadır ve lastik tabanları içten dışa doğru düzensiz aşınır.

 

 

Toe açılarının hatalı olması sonucu;

 

• - Toe In durumunda lastik tabanı içten dışa doğru açılı bir şekilde düzensiz aşınır. 
• - Toe-out durumunda ise lastik tabanları dıştan içe doğru düzensiz aşınır.
• - Gücün yere aktarılmasında sorun oluşur ve güç hissi azalır.
• - Yakıt tüketimi artar.
• - Yol tutuş problemleri gerçekleşir. 
• - Süspansiyon zorlanır.

 

Akılda kalması açısından şöyle bir bağlantı da kurulabilir. Toe iç (in) ise lastiklerin dışı, Toe dış (out) ise lastiklerin içi aşınır. Yani Toe tipi ile aşınma ters yönde gerçekleşir. Sonuçta Toe açılarının yanlış olması araç için bir sorundur ve sonucu olarak da performans kayıpları ve tüketim artar.

Not: Toe açılarının düzeltilmesi işi Rot-Balans atölyelerinde yapılmaktadır.

 

 

 

 

Toe-In aşınması

 

Toe Out aşınması

 

 

Kaster açılarının yanlış olması nedeniyle aşınma

 

Kaster açısı daha önce izah ettiğimiz Toe ve Kamber açılarından daha karmaşıktır. Ancak basit bir örnek ile vermek gerekirse motosiklet ve bisiklet gidonları izah edici olabilir. Bilindiği gibi bisikletlerde gidon bir miktar sürücüye doğru yatıktır. tekerleğin bağlı olduğu merkezden yere dik bir eksen çizelim.  İşte bu eksen ile direksiyon-gidon ekseni arasındaki açıya "Kaster açısı" denir.
 

Motosiklet gidonu kaster açısı

Bu temel örnek sonrasında otomobillerdeki kaster açısına geçelim. Araç üzerindeki ön tekerleklerin bağlı olduğu amortisörlerin konum açısı burada belirleyici olmaktadır. Bu amortisörler tekerleğin merkezinden yere dik olan eksenden sürücüye doğru yatıksa "Pozitif Kaster", aracın tamponuna doğru yatıksa "Negatif Kaster" ve yere dik ise "Sıfır Kaster" durumu söz konusudur.

 

Kaster açılarının değişmesi sonucu araç üzerinden süspansiyon konumu

Kaster açısının değişmesi direksiyon ekseninin lastiğin yere temas ettiği nokta arasındaki konumun değişmesine neden olmaktadır. Bu değişiklik aracın yol tutuşundan, direksiyon hakimiyetine ve lastiklerin aşınmasına kadar birçok farklı dinamiğin etkilenmesine neden olabilir. Bu nedenle ihtiyaç halinde bu açının konunun profesyoneli kişilerce ayarlanması gerekir. Bisiklet ve motosikletlerde pozitif konumda olan bu açı otomobillerde model göre sıfır veya bir miktar pozitif seçilir.


Açının önemini ise yine günlük bir örnekten ve herkesin bisiklet tecrübelerinden aktarabiliriz. Bisikletin gidonu pozitif bir şekilde değil de negatif bir şeklide olsaydı hem bisikleti düz yolda sürmek hem de virajlarda dönmek oldukça zor olabilirdi. Ayrıca ön tekerleğin zıplama-sekme ihtimali de artardı. Pozitif kastere sahip olan gidon sayesinde lastiğin yere temas noktası direksiyon ekseninden geride kalır. Bu sayede de sürüş ve direksiyon hareketleri çok daha rahat gerçekleşir.

 

Pozitif kaster- sıfır kaster- negatif kaster

 

Kaster açısının negatif olması durumunda ne olur?

Yukarıda bahsettiğimiz nedenler dolayısı ile negatif kaster bazı özel uygulamalar hariç yollarda gördüğümüz otomobillerin neredeyse tamamında tercih edilmemektedir. Ancak bahsettiğimiz kaster açısı sıfıra yakın ve bir miktar pozitif derecesindedir. Yani aşırı bir pozitiflik de söz konusu değildir. Bu açının negatif olması durumunda ise;
 

• Direksiyon ağırlaşır
• Süspansiyonun rahat çalışamamasından dolayı aracın önünde zıplama meydana gelebilir. 
• Düz gidişte kararsızlığa neden olur. 
• Zıplama sonucu lastiklerde kesikli aşınmalar meydana gelebilir. 

 

 

 

Balans bozukluğu ve bozuk amörtisörler nedeniyle lastik aşınması
 

Genelde direksiyon titremesi ile anlaşılan balans bozukluğu sadece aracın sürüşünü etkilemez ayrıca lastiklerin de düzensiz aşınmasına neden olur. Amortisörlerin görevini tam olarak yerine getirememesi ise konfor ve yol tutuş özelliklerini olumsuz etkiler. Bu nedenlerle yol tutuş özelliklerinin etkilenmesinin nedeni ise lastiklerin yola kesikli bir şekilde temas etmesidir. Her iki durumda da yol ile kesikli temas olması nedeniyle lastik tabanında sadece belli bölgelerde aşınma meydana gelir. Bu aşınma taban üzerinde bir sıra aşırı aşınma bir sıra da çok daha az aşınma şeklinde görülebilir.

 

 

 

                                    

Yanak hasarı
 

Lastiğin en zayıf bölgesi olan yanakda meydana gelen bu aşınma türü sert çukurlara düşüşlerde ve kaldırımlara sert çıkışlarda meydana gelir. Genelde yarım misket büyüklüğünde bazen de darbenin şiddetine bağlı olarak yarım pinpon topu büyüklüğüne kadar yanak üzerinde balon oluşabilir.  Çok tehlikeli bir aşınma türüdür. Lastiğin hem iç hemde dış kısmında meydana gelebilir. Bu nedenle sert bir çukura düşülmesi durumunda mutlaka kontrol edilmelidir.Tamiri tavsiye edilmez ve lastiğin mutlaka değiştirilmesi gereklidir.

 

 

 

Pinpon topu büyüklüğünde bir yanak hasarı

 

Çizgi şeklinde bir yanak hasarı

 

Misket büyüklüğünde bir yanak hasarı

 

Kaynak: SekizSilindir

[Devrim Babacan 647]

Teşekkürler. Güzel yazı. Fakat  Lastik aşınması nasıl önlenir?

[İlhan 6.821]

4 dakika önce, Devrim Babacan :

Teşekkürler. Güzel yazı. Fakat  Lastik aşınması nasıl önlenir?

Abi benim sistem-server engelliyor. Daha doğrusu Eset Nod32 kırpıyor sanırım bende..

[Ömer626 441]

1 saat önce, Devrim Babacan :

Lastik aşınması nasıl önlenir?

Ben de merak edip sitesine girdim,orda da boş  

Güzel bir paylaşım, teşekkür ederiz @İlhanbey.

 

[Mazda41 219]

yüksek hız daha mı fazla asındırır lastıgı

 

[İlhan 6.821]

yüksek hız daha mı fazla asındırır lastıgı
 

Özellikle ve özellikle el freni çekilerek alınan ani "U" dönüşlerinde hele bir aşınıyor, bir aşınıyor...

[Mazda41 219]

9 saat önce, İlhan :

 

Özellikle ve özellikle el freni çekilerek alınan ani "U" dönüşlerinde hele bir aşınıyor, bir aşınıyor...

 

Abi saka maka bizim arabalar esp kapayinca iyi donuyor